زندگی نامه
آیت الله مرتضی مقتدایی در سیزدهم رجب، روز ولادت امام علی(ع)، سال 1314 هـ. ش، در محله مسجد حکیم اصفهان، چشم به جهان گشود. پدرش مرحوم آیت الله حاج میرزا محمود مقتدایی از بزرگان و دانشمندان مشهور اصفهان بود که از مرحوم آقاسید محمد نجف آبادی اجازه اجتهاد داشت و مدت کوتاهی از محضر مرحوم حاج شیخ عبدالکریم حائری، مؤسس حوزه علمیه قم، بهره برد و با امام خمینی(ره)، مرحوم آیت الله محقق داماد و مرحوم آیت الله سید احمد زنجانی، جلسات مشترکی برپا کردند.
مادر آیت الله مقتدایی، زنی پاکدامن و مؤمن بود. خانواده آیت الله مقتدایی، زندگی ساده و بی آلایشی داشتند و از ویژگی های پدرش این بود که هیچ گاه از وجوهات شرعی برای امرار معاش استفاده نمی‌کرد.
دوران تحصیل:
کودکی آیت الله مقتدایی، با استبداد رضاخان، مسأله کشف حجاب و ممنوعیت پوشیدن لباس روحانی، همزمان بود. البته پدر او جزو کسانی بود که در امتحانات رسمی آن دوره، شرکت کرده بود و اجازه تدریس و بر سر نهادن عمامه را داشت؛ اما به دلیل ممنوع بودن حجاب برای زنان، با خانواده خود به روستای «خوراسگان محله پزوه» رفت تا ضمن آزادی بیشتر، امورات شرعی مردم را نیز سامان دهد.
آیت الله مقتدایی در همان روستا تحصیلات ابتدایی را آغاز کرد و پس از به پایان رساندن دوره ابتدایی، نزد پدر، شرح نصاب، جامع المقدمات، سیوطی، منطق کبری و بخشی از شرح نظام را فرا گرفت.
در سال 1331 وارد حوزه علمیه اصفهان شد و ادامه دروس مقدمات و دوره سطح را نزد بزرگان آن دیار آموخت. دو سال هم در درس خارج شرکت کرد و در سال 1338 به حوزه علمیه قم عزیمت کرد. سبب عزیمت او به قم این بود که در تابستان، چند تن از طلاب فاضل حوزه علمیه قم به اصفهان آمده بودند و در حجره آیت الله مقتدایی در مدرسه «صدر» سکونت داشتند. آن ها پس از آگاهی از وضعیت درس و بحث این طلبه جوان، او را به حضور در قم تشویق کردند و ویژگی های درس امام(ره) را برای او برشمردند و بیان داشتند که دوره دوم خارج اصول و خارج مکاسب امام(ره) به تازگی آغاز شده است. این مژده، شور و شوق او را برای حضور در قم دو چندان کرد.
در قم نیز در درس خارج امام(ره) و دیگر بزرگان شرکت نمود و در این میان، از تحصیل علوم عقلی نیز باز نماند.
در سال 1340 نیز به کلاس هایی که شهید دکتر بهشتی برای آشنایی فضلای قم با علوم جدید ازجمله فیزیک، شیمی، زبان انگلیسی بود، راه یافت. این کلاس ها در شب های پنج شنبه و جمعه و عصرهای جمعه برگزار می‌شد.
آیت الله مقتدایی در طی این سال ها از شرکت در دروس اخلاق و تهذیب نفس غافل نمی‌ماند و همواره پندهای عالمان و استادان خود را به گوش جان می‌سپرد.
استادان و دوستان:
آیت الله مرتضی مقتدایی در سالیان علم آموزی، با استادان بسیاری انس داشت. او که بخشی از مقدمات را نزد پدر خود آموخته بود، باقیمانده آن و بخشی از دروس سطح را نزد مرحوم حاج شیخ محمد حسن نجف آبادی، از شاگردان مرحوم آخوند خراسانی و نیز مرحوم آقای فیاض و شهید شمس آبادی، فرا گرفت.
او منظومه را نزد مرحوم حاج میرزا رضا کلباسی و تفسیر، نهج البلاغه و اخلاق را نزد مرحوم حاج میرزا علی آقای شیرازی و خلاصة الحساب و تشریح الافلاک را نزد مجدالعلما، فرزند مرحوم حاج شیخ محمدرضا نجفی مسجد شاهی فرا گرفت. همچنین مکاسب را نزد مرحوم آیت الله خادمی آموخت و دو سال نیز در درس خارج آن مرحوم شرکت کرد.
با ورود به حوزه علمیه قم، در درس خارج امام خمینی(ره) حاضر شد و همزمان در درس آیت الله بروجردی(ره) نیز شرکت می‌کرد. همچنین از درس های خارج مرحوم محقق داماد، مرحوم حضرات آیات گلپایگانی و مرحوم اراکی نیز بهره می‌برد. در بخش فلسفه نیز به درس اسفار مرحوم علامه طباطبایی(ره) می‌رفت.
آیت الله مقتدایی در سال های تحصیل خود با بسیاری از فضلا صمیمی بود و به مباحثه علمی در زمینه‌های گوناگون می‌پرداخت که از جمله آن در اصفهان می‌توان آقایان حسن امامی، شیخ صفرعلی شریعت فلاورجانی، عبودیت، کمال فقیه ایمانی و در قم آقایان فاضل هرندی، مؤمن، طاهری خرم‌آبادی، مصلحی و الهی قمی را نام برد.
فعالیت های علمی و فرهنگی:
آیت الله مرتضی مقتدایی، تاکنون فعالیت های علمی و فرهنگی بسیاری را به انجام رسانده است. او از سال های آغازین اشتغال به تحصیل در حوزه علمیه اصفهان، به تدریس دروس آموخته، می‌پرداخت و کتب دوره سطح و نیز سطوح عالی را بارها تدریس کرده است.
وی چند سال به تدریس خارج فقه در مدرسه مروی تهران و پس از آن در حوزه علمیه قم، اشتغال داشته که این تدریس تاکنون ادامه دارد و از این رهگذر، طلاب و فضلای بسیاری تربیت شده‌اند که وجودشان، تداوم بخش راه اجتهاد در حوزه‌های علمی و عملی خواهد بود.
همچنین وی تقریرات درس های آیات عظام بروجردی، امام خمینی، محقق داماد و گلپایگانی را نگاشته است که تاکنون به چاپ نرسیده است.
آیت الله مقتدایی، پس از رحلت پدر، هنگامی که با اصرار و استقبال اهالی «خوراسگان» مبنی بر حضور دائم در آن مکان مواجه شد، با صلاحدید امام(ره) در ایام تعطیلی به آن جا می‌رفت و به حل مشکلات دینی و دنیوی مردم می‌پرداخت. تأسیس صندوق قرض‌الحسنه حجت بن الحسن العسکری(عج) با همت برخی دیگر، تأسیس مدرسه علمیه امام صادق(ع) و حوزه علمیه خواهران و ایجاد انجمن حمایت از ایتام از جمله خدمات وی در آن جا بود.
فعالیت‌های سیاسی:
آیت الله مقتدایی در سنگرهای سیاسی گوناگونی در سال های پیش از انقلاب و نیز پس از آن شرکت فعال داشته است.
آشنایی و انسش با امام راحل در زمان تحصیل آغاز شد، هر صبح و عصر در درس آن مرد بزرگ حاضر می‌شد و نماز مغرب و عشا را به امامت او می‌خواند. عشق و علاقه زائدالوصف او به امام(ره) و راه او سبب شد تا همواره اطاعت از او را بر خود واجب بشمارد و هیچ گاه از مسیر او که همانا مسیر واقعی اسلام است، منحرف نشود.
وی در موقعیت های گوناگون به نشر اعلامیه‌ها و رسالة عملیه امام(ره) و قدردانی و تجلیل از او در سخنرانی ها می‌پرداخت و در داستان رفراندوم شاه که علما، از جمله امام(ره) آن را تحریم نمودند، پیام امام(ره) را به علمای اصفهان، از جمله آیت الله خادمی اصفهانی و آقای ارباب رسانید که در پی آن، بازار اصفهان تعطیل شد.
از دیگر فعالیت های مهم وی در پیش از انقلاب اسلامی، عضویت در جامعه مدرسین حوزه علمیه قم و شرکت در جلسات آن بود که حضور وی در آن زمان در این عرصه، شجاعت و اعتقاد راستین او را می رساند.
با پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی در بهمن ماه 1357، حضور آیت الله مقتدایی در صحنه‌های سیاسی، کم رنگ نشد و وی با صلابت و شجاعت در عرصه‌های گوناگون، به ویژه در قوه قضائیه، به فعالیت پرداخت. در اسفند همان سال، یعنی کمتر از یک ماه پس از پیروزی انقلاب، با ابلاغ قضایی که برخی از اعضای جامعه مدرسین، آن را صادر کرده بودند، برای قضاوت در دادگاه های انقلاب منصوب شد.
در فروردین 1358 امام(ره) او را برای امر قضا به خرمشهر، آبادان و نیز ملایر و زنجان اعزام کرد. او همچنین در دادگاه های تهران و قم، به طور موقت، مشغول به کار شد.
برخی از مسؤولیت های وی پس از انقلاب به شرح زیر است:
1ـ قاضی دادگاه های انقلاب اسلامی؛
2ـ عضو و سخنگوی شورای عالی قضایی؛
3ـ ریاست دیوان عالی کشور؛
4ـ ریاست دادسرای دیوان عالی و دادستانی کل کشور؛
5ـ عضویت در جامعه مدرسین حوزه علمیه قم؛
6ـ عضویت در شورای عالی حوزه علمیه قم؛
7ـ نمایندگی مجلس خبرگان رهبری در دوره دوم و سوم از استان اصفهان.
در کنار تمام این مسؤولیت ها، ایشان به تدریس دروس سطح و خارج نیز می‌پرداخت به گونه‌ای که اشتغال در مسؤولیت های اجرایی هیچگاه وی را از تدریس باز نداشته است.
آیت الله مرتضی مقتدایی، در جلسه دهم خرداد ماه شورای عالی حوزه علمیه قم به عنوان مدیر حوزه علمیه قم منصوب شد.